Konstrukcja spółek kapitałowych oparta jest na dwóch czynnikach: na majątku spółki oraz na jej wspólnikach. Często się zdarza, że wizja poszczególnych wspólników co do jej dalszego istnienia (bądź też kierunków jej rozwoju) jest inna. W konsekwencji powstaje spór, który zazwyczaj paraliżuje działania spółki. Wówczas pojawia się zasadnicze pytanie: co dalej robimy ze spółką? Rozwiązań tej sytuacji jest kilka. Po pierwsze można zlikwidować spółkę, po drugie można wykupić udziały niezadowolonych wspólników, po trzecie można wyłączyć wspólnika ze spółki. Co, jeśli jednak powyższe rozwiązania okażą się niezadawalające lub po prostu niemożliwe. Wówczas pozostaje nam czwarta możliwość, jaką jest umorzenie udziałów wspólnika w spółce. Dzisiejszy artykuł poświęcimy temu właśnie zagadnieniu.
Co to jest umorzenie udziałów wspólnika spółki kapitałowej?
Umorzenie udziałów w dużym uproszeniu polega na tym, że spółka niejako „odkupuje” we własnym imieniu udziały od wspólnika, które następnie są umarzane (ewentualnie sprzedawane w ciągu roku od dnia nabycia). W konsekwencji wspólnik występuje ze spółki, a na jego miejsce nie wstępuje żadna nowa osoba.
Umorzenie udziałów najczęściej skutkuje koniecznością obniżenia kapitału zakładowego, chyba że umorzenie następuje z czystego zysku spółki (w tym drugim przypadku spółka powinna zgromadzić na kapitale zapasowym lub rezerwowym wystarczające środki, które zostaną przeznaczone na wykup udziałów).
Kiedy udziały mogą zostać umorzone?
Zgodnie z k.s.h. udziały mogą zostać umorzone, jeśli:
- spółka została już wpisana do rejestru,
- umowa lub statut spółki dopuszcza taką możliwość.
Powyższe oznacza, że osoby zainteresowane umorzeniem udziałów w pierwszej kolejności powinny przejrzeć swoją umowę/statut i sprawdzić, czy kwestia umorzenia udziałów została w niej uregulowana. Jeśli nie, to wówczas konieczne będzie umówienie się na wizytę u notariusza i dokonanie zmiany umowy/statutu spółki poprzez dodanie stosownych zapisów.
Tryby umorzenia udziałów w spółce kapitałowej
Ustawodawca dopuszcza dwie formy umorzenia udziałów:
- umorzenie dobrowolne – za zgodą wspólnika, którego udziały mają zostać umorzone,
- umorzenie przymusowe – tutaj zgoda wspólnika nie jest wymagana.
Umorzenie dobrowolne udziałów
Następuje w drodze umowy zawartej pomiędzy spółką, a wspólnikiem, którego udziały mają zostać umorzone. Konieczne jest także podjęcie uchwały, która będzie wskazywała podstawę umorzenia, jak i określała, czy i w jakiej wysokości będzie przysługiwało wspólnikowi wynagrodzenie. Co istotne wspólnik, którego udziały mają zostać umorzone, może zrezygnować z wynagrodzenia (co jest szczególnie pomocne np. w sytuacji, w której spółka jest na granicy rentowności)
Umorzenie przymusowe udziałów
Umorzenie udziałów może nastąpić również bez zgody wspólnika. Wówczas konieczne jest podjęcie uchwały, w której poza określeniem podstawy umorzenia i wysokości wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzone udziały, wskazane zostanie również uzasadnienie. W uzasadnieniu należy opisać, które przesłanki z umowy/statutu spółki zostały spełnione (oznacza to, że w umowie/statucie spółki, jeszcze przed umorzeniem udziałów muszą zostać wskazane przyczyny/sytuacje, kiedy umorzenie przymusowe będzie dopuszczalne).
Jeśli wspólnik nie zgodzi się na umorzenie udziałów bez wynagrodzenia, to wówczas spółka będzie musiała zapłacić na jego rzecz wynagrodzenie, które zgodnie z k.s.h. „nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników”.
Po co umarzać udziały w spółce przeznaczonej do likwidacji?
Umorzenie udziałów może zostać wykorzystane m.in. w poniższych przypadkach:
- w spółce może zaistnieć sytuacja, w której część wspólników chce jej likwidacji, a część chce jej dalszego istnienia. Wówczas umorzenie udziałów pozwala na wyjście ze spółki tym wspólnikom, którzy są niezadowoleni z jej istnienia. Z drugiej strony wspólnicy mający pomysł, jak wyprowadzić spółkę „na prostą” mogą dalej swobodnie działać,
- umorzenie części udziałów może znacznie ułatwić cały proces likwidacji. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których mamy wielu wspólników (w tym np. inne spółki kapitałowe). Wówczas uszczuplenie składu osobowego pozwoli na szybsze podejmowanie decyzji i łatwiejsze przeprowadzenie całego procesu likwidacji.
Podsumowanie
Umorzenie udziałów pozwala na realizację dwóch założeń. Po pierwsze ze spółki mogą zostać wyeliminowane jednostki problematyczne, niezadowolone z jej działalność, co pozwala na zminimalizowanie sporów. Po drugie może to przyspieszyć cały proces likwidacji i znacznie go ułatwić.
Kancelaria CNO świadczy usługi prawne m.in. w zakresie prawa w biznesie.
Zapraszamy do kontaktu!