Pojęcie upadłości spółki kojarzone jest z sytuacją, w której przedsiębiorstwo nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań, a windykacje pojawiają się ze strony wielu wierzycieli. Co jednak w przypadku, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela? Czy w takiej sytuacji można skutecznie ogłosić upadłość? Kwestia ta budzi wątpliwości zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, zwłaszcza że przepisy prawa upadłościowego nie wskazują jednoznacznie rozwiązania tego problemu.
Przepisy prawa upadłościowego a liczba wierzycieli
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 Prawa upadłościowego, ustawa reguluje zasady wspólnego dochodzenia roszczeń przez wierzycieli niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami. Użycie liczby mnogiej w odniesieniu do wierzycieli spowodowało, że w praktyce przyjmuje się, że postępowanie upadłościowe nie może być wszczęte wobec dłużników posiadających tylko jednego wierzyciela. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego:
“Wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika, który ma tylko jednego wierzyciela, podlega oddaleniu. Zgodnie z art. 1 ust. 1 p.u.n. nie ma bowiem wówczas podstaw do prowadzenia postępowania upadłościowego.” (Wyrok SN z 22.06.2010 r., IV CNP 95/09, LEX nr 603893).
Odmienne stanowiska w doktrynie
Pomimo dominującego stanowiska wykluczającego możliwość ogłoszenia upadłości w przypadku jednego wierzyciela, niektórzy przedstawiciele doktryny dopuszczają taką możliwość. Argumentem przemawiającym za taką interpretacją jest fakt, że dłużnik może mieć kilka niezaspokojonych zobowiązań wobec jednego wierzyciela, np. należność główną i odsetki. Zwolennikiem takiego poglądu jest m.in. A. Torbus, który wskazuje, że dług wobec jednego podmiotu, jeżeli jest istotny, powinien prowadzić do upadłości (PS 1995, nr 10). Warto również zaznaczyć, że niektóre orzeczenia sądowoadministracyjne potwierdzają, że niewypłacalność wobec jednego wierzyciela może skutkować postępowaniem upadłościowym, jeśli zobowiązanie jest wysokie i długoterminowe.
Odpowiedzialność członków zarządu a brak możliwości ogłoszenia upadłości
Istotnym problemem prawnym wynikającym z powyższej sytuacji jest możliwość zastosowania przesłanki egzoneracyjnej z art. 116 § 1 pkt 1 lit. a Ordynacji podatkowej, pozwalającej członkom zarządu na uniknięcie odpowiedzialności za zobowiązania spółki poprzez terminowe złożenie wniosku o upadłość.
W tym zakresie sądy administracyjne prezentują trzy podejścia:
- Najbardziej rygorystyczne – Członkowie zarządu nie mogą powołać się na przesłankę egzoneracyjną, gdyż nie mieli faktycznej możliwości złożenia skutecznego wniosku o upadłość. Nawet jeśli próbowali go złożyć, sądy administracyjne nie uznają tego za wystarczające (NSA, I FSK 113/17).
- Najbardziej liberalne – Skoro członkowie zarządu nie mieli realnej możliwości skutecznego złożenia wniosku o upadłość, nie można wymagać od nich jego złożenia, a w konsekwencji przypisywać im odpowiedzialności za zobowiązania spółki (WSA Wrocław, I SA/Wr 768/19).
- Stanowisko kompromisowe – NSA przyjmuje, że istnienie jednego wierzyciela nie zwalnia automatycznie zarządu z obowiązku zgłoszenia wniosku o upadłość. Członek zarządu może się jednak uwolnić od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że złożył wniosek w odpowiednim terminie (NSA, III FSK 335/21).
Wnioski
Obecnie przeważa pogląd, że spółka może ogłosić upadłość nawet w przypadku jednego wierzyciela, zwłaszcza jeśli istnieje kilka niezaspokojonych zobowiązań wobec niego. W praktyce jednak sądy upadłościowe często oddalają takie wnioski, powołując się na literalne brzmienie art. 1 Prawa upadłościowego.
Masz pytania dotyczące upadłości? Skontaktuj się z naszą kancelarią – pomożemy Ci przeanalizować Twoją sytuację i znaleźć najlepsze rozwiązanie.
Kancelaria C&O świadczy usługi prawne m.in. w zakresie prawa w biznesie.
Zapraszamy do kontaktu!
